Avrupa mutfağında da özel bir yere sahip olan tereyağı ticari ürün haline geldiğinde değeri artmaya başlar. Doğu mutfaklarında ve özellikle Hint yemeklerinde sıklıkla kullanılan tereyağı Hint mutfağında kimi zaman ilaç niyetine de kullanılmaktadır. Ülkemizde Yörükler tarafından yaylalarda yapılan tereyağı, sonraki dönemlerde saray mutfaklarının aranılan lezzeti haline gelir.

Kendine özgü bir aroma ve kokuya sahip olan tereyağı pilavlardan soslara, kurabiyelerden et yemeklerine, sebze yemeklerinden keklere ve omletlere kadar her yemeğe lezzet katar. Tereyağı ile yapılan her yemeğin lezzeti daha bir güzel daha bir mis kokulu olur. Özellikle kurabiye, kek ve börek gibi hamur işlerine katıldığında lezzetlerini ve yumuşaklıklarını katlayan tereyağı eritilerek ya da oda sıcaklığında yumuşatılarak kullanılır.

Sadece bu kadar değil, çayınızı bir kere de biraz tereyağı ekleyerek içmeyi denemelisiniz. Tadındaki muhteşem farklılığı damaklarınızda hissedeceksiniz.

Muhteşem kokusu ile yemeklerde lezzet darbesi yaratan tereyağı ısıya karşı dayanıksızdır ve kızartmalarda kullanılması önerilmez. Direk ısıya maruz kalan tereyağı kısa süre içinde yanabilir ve hem tadı bozulur hem de üzerinde siyah tortular oluşur. Tereyağını yemeklere kullanırken 1-2 yemek kaşığı zeytinyağı ile eklenmesi yanmasını önler.

Tereyağı Nedir?

• Tereyağı süt yağı yani kremanın konsantre hale getirilip olgunlaştırılarak yayıklanması sonucu oluşan hayvansal bir yağdır.
• Mutfağın incilerinden biri olan tereyağı, pek çok tarifte kendini aratır. Lezzeti ve dokusuyla eklendiği tarifi daha da çekici hale getirir. Pilavdan tatlıya, kekten böreğe kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir.
• Tereyağı, mutfakta kullanılan en popüler malzemelerden biridir aslında.
• Sıvı yağ ile kıyaslandığında daha çok tercih edilen bu yağ türü, sağlık için de çok faydalıdır.
• Özellikle de doğal ve organik hazırlanan tereyağını bulduğunuzda, evinizde stok yapmanız önerilir.
• Çünkü köy ortamında herhangi bir katkı maddesi içermeden hazırlanan tereyağı gelmiş geçmiş tüm zamanların en kaliteli yağı olarak tanıtılır.
• Tereyağını ek gıdaya geçen bebeklerden yaşlısına kadar öneren uzmanlar, bu yağın içindeki mineralleri de sık sık vurgular.
• Ek gıda döneminde olan bebeklere eğer blw yöntemiyle yemek yediriyorsanız; makarna ve erişteye bir miktar tereyağı ekleyerek sunabilirsiniz.
• Şayet kaşık yöntemiyle yemek yiyen bir bebeğiniz varsa; hazırladığınız çorba ve yemeklere doğal tereyağını eklemeyi unutmayınız.
• Tereyağını buzdolabında ve derin dondurucuda muhafaza ederek uzun süre tüketim için değerlendirebilirsiniz. Evde hazırladığınız pek çok tarif için lezzet sırlarınızdan biri de tereyağı olacak!

Peki, tereyağı neyden yapılır?

Doğrudan süt kullanılarak elde edilebildiği gibi taze ya da fermente krema kullanılarak da elde edilebilir. Beyazdan sarımsı renge kadar renk tonları değişen tereyağının tadı tatlı ya da hafif ekşimsi olabilir. Tereyağının renginde oluşan değişikliklerin nedeni hayvanın beslenme düzenidir.

Kokusuz olabildiği gibi hafif mayhoş kokuya da sahip olabilen tereyağı hazırlanış şekline göre:

• köy tereyağı,
• süthane tereyağı ve
• pastörize tereyağı olmak üzere çeşitlere ayrılır.

Bazı yörelerde süt yerine yoğurt kullanılarak da yapılabilir. Yoğurt kullanılarak yapılan tereyağı lezzet ve aroması bakımından süt ile yapılandan çok daha üstündür ancak randımanı düşük olduğundan dolayı tereyağı endüstrisinde pek tercih edilmez.

Tereyağı Faydaları Nelerdir?

• Vücudun bağışıklık sistemini arttıran vitaminler içerir. Göz sağlığının korunmasında önemli rol oynar.
• Mineraller açısından iyi bir kaynaktır.
• İçeriğinde yer alan kısa ve orta zincirli yağ asitleri bağırsakta yaşayan patojen mikroorganizmalarla mücadele eder.
• Kardiyovasküler hastalıklara karşı vücudu korur.
• İçeriğinde yer alan antioksidan bileşenler vücudu enfeksiyonlara karşı korur ve vücudun hastalıklara karşı mücadelesini destekler. Bulaşıcı hastalıklara
• karşı koruma sağlar ve hücreleri onarır.
• Kansere karşı vücut hücrelerini korur ve kanser hücrelerinin çoğalmasını önler.
• Eklemlerde oluşan artrit ve kireçlenme gibi rahatsızlıkların önlenmesinde yardımcıdır.
• İçeriğinde yer alan A ve D vitaminin etkisi ile kemik yapısını güçlendirir ve diş çürümelerini önlemede etkin bir rolü vardır.
• Antimantar özelliğe sahip olan tereyağı candida tedavisinde etkindir. Mide ve bağırsak sağlığının korunmasında önem taşır.
• Gerçek tereyağı iyi kolesterolü yani HDL’yi yükseltici, LDL’yi yani kötü kolesterolü düşürücü etkiye sahiptir.
• Tokluk hissi yatan tereyağı önerilen miktarlarda tüketildiğinde obeziteyi engelleyici etkiye sahiptir.
• İçeriğinde yer alan Omega 3 ve Omega 6 yağ asitlerin etkisi ile beyin gelişimini sağlar. Özellikle büyüme çağındaki çocukların beyin gelişimlerinin tamamlanabilmesi için tereyağı tüketmeleri önerilir.
• Tereyağının bir diğer faydası ise tiroid sağlığını desteklemesidir.

Tereyağı Kalori ve Besin Değerleri

• 1 porsiyon yani 30 gram tereyağı yaklaşık olarak 226 kaloridir.
• Tereyağında A, E,D ve K yani yağda eriyen vitaminler bulunur.
• Selenyum, bakır, çinko, krom ve manganez gibi antioksidan mineraller içerir.
• Özellikle buğday tohumu ile karıştırıldığında selenyum miktarı daha da yükselir. İyot açısından oldukça zengin olan tereyağı tiroid sağlığını destekleyici yapısı ile önem taşır.
• A vitamini öncüsü olan karoten içerir.
• Tereyağı bileşenleri arasında yer alan glycospingolipidler mide ve bağırsak fonksiyonlarında önemlidir.
• Omega 3 ve omega 6 yağ asitlerinden zengin olan tereyağının %80’i yağdır. %18’i su ve %2 ‘si ise süt katısıdır.
• Sofistike lezzeti ile sofraların vazgeçilmezi olan tereyağında 500 yağ asidi ve 400’e yakın uçucu bileşen bulunur.
• Bütün bu bileşenler tereyağına eşsiz lezzetini verir.
• Pastörizasyon sırasında tereyağında yer alan bazı lezzet verici bileşenler yok olduğu için seri üretimi yapılan tereyağlarının tadı köy tereyağlarından daha farklıdır.

Tereyağı Nasıl Yapılır? Organik Tereyağı Nasıl Olur?

Tereyağının klasik yöntemle yapılışı olan yayık yöntemi için öncelikli olarak sütler mayalandırılarak olgunlaştırılır. Olgunlaştırılan sütler yayıkların içerisine koyulur ve içerisine bir miktar soğuk su eklenerek çalkalanır. Çalkalama işleminde yağlar birbirine tutunarak kümeleşir. Yayık üzerinde toplanan yağlar yoğunlaşır ve yayık tereyağı elde edilir. Yani tereyağı sütün kaymağının yoğunlaşarak kıvam almış halidir.

Organik tereyağı nasıl yapılır sorusunu cevaplayalım. Organik tereyağı 2 şekilde yapılır:

• Birinci yöntemde tereyağı için ev yapımı yoğurt kullanılır. Yoğurdun üzerinde yer alan kaymaklar cam bir kavanoza alınır. Üzerine soğuk su eklenir ve cam kavanozun ağzı en az 4 parmak boşluk kalacak şekilde sıkıca kapatılır. Daha sonra cam kavanoz çalkalanmaya başlanır. 15 dakika sonra cam kavanozun üstünde yağlar toplanmaya başlar. Kavanoza birkaç adet buz kalıbı eklenerek bir süre daha çalkalamaya devam edilir. Karışım bir tülbentten geçirilerek tülbent üstünde yer alan tereyağı bir kaba alınır.
• Diğer yöntem ise süt kaymağı, krema ya da yoğurt kaymağının içine su ilave edilerek mikserle çırpmaktır. Çırpılan karışım tereyağı olarak yenmeye hazırdır. Hazırladığınız tereyağı ile yoğurt mayalama da yapılabilir, bu yoğurdu mutlaka denemelisiniz.

Peki 1 kg tereyağı kaç litre sütten çıkar? 14 litre süt kullanılarak 1 kilogram tereyağı elde edilir.

Tereyağı Bozulur Mu?

• Tereyağı tuzlu ve tuzsuz olmak üzere 2 şekilde yapılır.
• En doğal ve organik olan tereyağı çeşidi tuzsuz tereyağıdır. Yumuşak dokuya sahip olan tuzsuz tereyağı açık beyaz renklidir.
• Tuzlu tereyağı ise tuz eklenerek tereyağı elde edilmesidir. Tuzlu tereyağı daha dayanıklıdır.
• Tereyağı saklanma koşullarına uyulduğunda uzun süre muhafaza edilebilir.
• Tereyağı üstü açık bir şekilde bırakıldığında küflenebilir ve bozulur.
• Tereyağının tadında, kokusunda acılık ve farklılık hissedildiğinde tüketilmemesi gerekir.
• Aynı zamanda tereyağının ilk alındığı zamanki rengi koyulaşmaya başlarsa bu da tereyağının bozulduğunun işaretidir.
• Tereyağını buzdolabında hava almayacak bir kap içerisinde ya da derin dondurucuda saklamanız uygundur.

Peki,tereyağı nasıl eritilir? 

Eğer tereyağınız dondurucuda ise buzdolabınızın alt raflarına alarak eritmeniz sağlıklıdır. Buzdolabından çıkarttığınız tereyağını oda sıcaklığında ve direkt ışığa maruz bırakmadan bekletmeniz erimesi için yeterli olur.

Tereyağı Zararları ve Yan Etkileri

• Mutfaklarımızda kullanılan tüm yağlar yüksek kalorilidir. Geleneksel lezzetlerimiz arasında yer alan tereyağı ülkemizde en çok tüketilen yağlardan biridir.
• İçeriğinde yer alan doymuş yağlardan dolayı aşırı tüketimi kalp ve damar hastalıklarına neden olabilir.
• Seri olarak üretilen tereyağları için kullanılan sütlere katılan hazır maddeler alerjen etki gösterebilir.
• Ayrıca sütü kullanılan ineklerin hazır yem ile beslenmesi tereyağının kalitesini ve besin değerini azaltabilir.
• Aşırı tereyağı tüketimi insülin direncini arttırıcı etki gösterir.
• Diyabet hastalığı olanların önerilen miktarların üstünde tereyağı tüketmemeleri gerekir.
• Yüksek yağ oranına sahip olduğundan dolayı aşırı tüketilen tereyağı vücudun tüm sistemlerinde yağlanmaya sebep olabilir ve buna bağlı olarak kronik hastalıkların oluşumu gözlenir.
• Yüksek kalorili olması kilo almaya sebep olur.